,,,آیین گل مالی در لرستان,,,
سابقه ی تاریخی نیاپرستی در ایران به دوران تسلط ترکها وبه ویژه سلجوقیان بازمیگردد..
ترکان تاپیش ازاسلام دارای آیین نیاپرستی بودندکه بعدازاسلام بسیاری ازآن رسوم راهم باخودحمل وپس ازبه قدرت رسیدن انرانیزاجراکردند..
ترکان سلجوقی ایرانیان را به فکر انداختند که از اسوه هایی در تقابل با اقوام مهاجم که ایران را زیر چکمه در آوردند یاد کنند نه اینکه دچار توقف شده باشند بلکه گستردگی بازگشت به آیین و اسطوره برای آنها جدی شد،
مقبره های زیادی ازامامان وامامزاده هادرزمان سلجوقیان ساخته شده است،
اما عزاداری برای امام حسین (ع)به شکل مرسوم کنونی دارای سبقه ای قدیمی تر و ریشه در تمدن کهن ایران زمین دارد، با نگرش به عزاداریهای شهرهای مختلف فارغ ازجنبه های مذهبی وبرمبنای دیدگاه مردم شناسی وجامعه شناسی در عین وحدت دراصل این مراسم تفاوتهای اشکاری درنوع عزاداری هست که این تفاوتهابرایندی است ازنوع فرهنگهاوخرده فرهنگهای مختلف درکشورما.. این تفاوت در نوع برگزاری مراسم عزاداری در مناطقی از ایران نمود بیشتری دارد،
در زنجان و اردبیل و هموطنان آذری با شور و حال خاص و به صورت یکپارچه در میدان اصلی شهر انجام میگیرد،
در مشهد اردهال از توابع کاشان به صورت قالیشویی و حضور جمعیت زیادی از قالیشویان با چوبهای بلند و با شکل خاصی انجام میشود،
در شهرستان تفت استان یزد شاهد مراسم نخل کشی (نخل گردانی) هستیم، و در لرستان به خصوص شهر خرم آباد این آیین به صورت گل مالی که به جامانده ازسنتی کهن وقدیمی است انجام میگردد،
اکثر رسومی که در آیینهای مذهبی در ایران وجود دارد ریشه در تاریخ باستانی ایران دارد و به دلیل وجود ریشه ها و غلبه فرهنگی ایرانیان بر اعراب به آیین اسلام وارد شده منجمله آیین گل مالی( خرره) ، کتل بستن، برافراشتن پرچمهای نیلی و سیاه پوشیدن ، سابقه اش به یک فرهنگ پیشااسلامی برمیگردد که از قبل از هجوم آراییها به این سرزمین در قوم کاسیت وجود داشته و تا اینک به یادگار مانده(سیاوش خوانی بهرام بیضایی ) و با گرایش ایرانیان به مذهب تشیع و علاقه و ارادت آنها به امامان و واقعه عاشورا در فراز و نشیب تاریخ در این گوشه از کشور تغییر شکل داده است،برای بررسی ساختار و شکل عزاداری در لرستان میبایست نخست سابقه تاریخی سوگ و سوگواری را در این منطقه مورد ارزیابی قرار داد، بنابرآنچه که از کتب و رساله های کهن به جا مانده است زمانی که تهمت ناروا بر سیاوش نمودند و سیاوش از امتحان عبور از آتش سربلند بیرون آمد بعدا نا جوانمردانه او را شهید کردند و گویند به خاطر خون پاکش که بر زمین ریخته شد از خونش گل لاله رویید و از آن زمان گل لاله مظهر و نماد شهید گشت و هر ساله به پاسداشت حرمت سیاوش در سالروز شهادتش دستجاتی در کوی و برزن با نواختن سورنا و دهل به راه افتاده و عزاداری میکردنداین سوگواری برای سیاوش در شاهنامه توسط حکیم طوس به تفصیل شرح داده شده "همی کند موی و همی خست روی ".....که با هجوم اعراب با این رسومات و هنر های ایرانی برخورد میشد همانند هنرهای گوناگونی از قبیل نگارگری، پیکرتراشی، موسیقی، خنیاگری، رامشگری و .... که همگی در اسلام ممنوع و حرام گشت و هنرمندان ایرانی با رنگ و لعاب دادن مذهب به هنرهای حرام از نابودی آنان جلوگیری نمودند که تعزیه و تعزیه خوانی از این نمونه اند ،بدین گونه سوگ سیاوش با گرایش مردم به مذهب تشیع جای خود را به عزاداریهای بومی منطقه ای برای سرور و سالار شهیدان داد از آن جمله میتوان به آیین گل مالی برای امام حسین در لرستان اشاره کرد که با رنگ و بوی حماسی مذهبی با غنای وصف ناپذیری زنده ماند . میتوان به جرات گفت که این رسوم مذهبی که در سراسر ایران با تنوع محلی وجود دارد هیچ کدام ربطی به فرهنگ اعراب در دین اسلام ندارد و ریشه در فرهنگ و تمدن کهن ایرانی دارد،
ایرانیان با بهره‌گیری از دانش و هنر خود به ساخت مساجد با معماری شکوهمندایرانی برای نمونه گلدسته مساجد با الهام گرفتن از مناره آتشگاه که در زمان خلفای عباسی انجام گرفت و یا به کار بردن هنرهای تذهیب و خطاطی و نگارگری در مساجد علاوه بر بخشیدن شوکت و زیبایی به این بناها باعث رونق گرفتن دوباره فن و هنر هنرمندان ایرانی ضمن استیلای فرهنگی و حفظ هویت خود به ایجاد رسوم و آداب و سنن با هویت ایرانی اسلامی پرداختند.
وقتی کارگردان های  ارزنده و برنده شیر طلایی ونیز و ده ها جایزه معتبر سینمایی جهان سه شب در خرم آباد اطراق میکند تا از نزدیک این آیین کهن را نظاره گر باشد وآنرا به تصویر بکشد در بازگشت میگوید با حیرت از این سفر برمی گردم، بهتر آن است که ما نیز در برداشت‌های ذهنی و به دور از شناخت از این تاریخ سراسر عبرت بدور از هیجانات زود گذر روشنفکرانه و فارغ از ارزش گذاری های بدون شناخت عمیق به علت ماندگاری آیین ها و اسطوره هادر تاریخ تفکر نماییم.

منبع : تالار فرهنگیان شریف؛آرش.ک 1394/7/2