چهل سرود از فال های آشنای مردم لرستان است که اغلب در شب های طولانی زمستان به ویژه شب چله ( شب یلدا ) انجام می شود و در باور مردم لرستان مخصوصا مناطق لک زبان جایگاه ویژه و در خور توجهی دارد.
فال چهل سرود که مخلوق ذهن شاعران گمنام است ، توانایی آنان را در سرودن اشعار مختلف لری و لکی نمایان می سازد. که متشکل از چهل دو بیتی می باشد که اجرای آن توسط چند نفر و گروهی انجام می گیرد و یک نفر را به عنوان فال انداز انتخاب می کند، او نیز چهل دانه از یک تسبیح یا چهل عدد گردو و … را آماده می کند به نام الله ،محمد ، علی فال را شروع می کند ، حاضرین که دایره وار نشسته اند به نوبت هر کدام یک یا دو کلمه از مصراع اول یک بیت شعر را که در نظر دارند قرائت می کنند. مثلا از بیت :
هر صو و هر سحر ، بانگ خروسان                                         شوره تلمیت بار تازه عروسان
تنها می گویند : هر صو و هر سحر.
و فال انداز یکی از دانه های تسبیح را جدا می کند و دومین نفر از بیت :
خدا برسان ، روزی قلیانم                                    تماکو فروش ، بکه مهمانم
تنها می گوید : خدا برسان .
این شعر خوانی ادامه دارد تا چهلمین بیت که در این موقع چون آخرین بیت جواب و نتیجه فال است باید به طور کامل قرائت شود. پس از خواندن تک بیت مورد نظر ، هم کسی که نیت کرده و هم حاضران در جلسه از معنی و مفهوم آن آگاه می شوند که جواب فال نیک است یا بد. به عنوان مثال تک بیت : هر صو و هر سحر “نیک ” و بیت خدا برسان ، روزی قلیانم “بد ” است. چون در شاهد مثال اول بحث از نوعروسان است و در مثال دو بحث تنباکو و قلیان است، که بیشتر در مراسم سوگواری مصرف دارد.

نمونه ابیات فال چهل سرود:

خدات بین د ، دو گل ژوبهار                        اول اسب و زین ، دو گل از بهار
معنی : خدا به تو دو گل از بهاربدهد : اول اسب و زین دوم زن و دارائی
خدا خدام بی وارون باوورو                         سوزه کر و کول آووژ رو بارو
معنی : خدا خدا می کردم باران ببارد ، سبز چهره پسر بر دوش ، آب از رود بیاورد.
خدا بسینی حقم ژ دایه                            خوم رنجم کیشیاکی نیشت و سایه
معنی : خدا حقم را از دایه بگیرد ، خودم رنج کشیدم ، چه کسی در سایه رنج من نشست !
خدا برسان روزی قلیانم                            تماکو فروش بکه مهمانم
معنی : خدایا روزی قلیانم را برسان ، تنباکو فروش را مهمانم کن.
و سا چترکت ساته بکم خاوو                     شا جنم جام بو نویی نوای آوو
معنی : در سایه زلفانت ساعتی بخوابم ، شاید جهنم جایم باشد ، نشد به درک.
تلی ژ زلفت پاونی پامه                              گری نینمت، آخر دنیامه
معنی :یک تار از زلفانت پای بند پایم می باشد، لحظه ایی نبینمت ، آخر دنیای من است.
کراسکت چیته ، گلی دش وازه                  بمارکت بو ، ئی دوس تازه
معنی:پیراهنت از پارچه ی چیت ،  تکه ایی ازش باز است، مبارکت باشد ، دوست جدیدی که گرفته ایی!
بری تیله دت دان و شومم                         مر علی رحم کی، و بنه تومم
معنی : گروهی دختر نو رسیده از میان شخمم گذشتند، مگر علی رحم کند ، به باقی مانده ی بذرهایم.
دمه کت بار بن و نوم دمم                          بلکم ساکت بو ، دل پر غمم
معنی: دهانت را بر دهانم بگذار، بلکه دل پر غمم ساکت شود
ژ بلنی کوور وژم کردمه گل                        ارا تویله دت گلونی اه مل
معنی: از بلندی کبیر کوه خودم را رها کردم، به خاطر دختران نو رسیده که چارقد ابریشمی بگردن دارند.
هر مای هر مچی ، بو تا کلت کم               و باووان مچی دس  وه ملت کم
معنی: همواره می آیی و می روی ، بیا تا بدرقه ات کنم ، یه خانه پدری می روی تا دست در گردنت کنم.
گنم گرمسیر هر تلی جایی                      بوشه دوسکم شو نوسی بایی
معنی: گندم گرمسیر هر خوشه ایی جایی، به دوستم بگو شب آنجا نماند و بیاید.
سوزه سیلم که لویی بکه زرد                   حکیمم تو بین کی من داشتم درد
معنی: سبز چهر من، نگاهم کن و لبخندی بزن، حکیم و درمانم توبودی من کی درد داشتم.
سوزه سوزم بی ، سوزه هزاره                 سوزه یکی بی ، داته مغاره
معنی: سبز چهره ، سبز چهره ام بود، آنها هزارتا هستند، سبز چهره ی من تنها یکی بود که به سخره سخت کوه پناه برد.
کور گن گن بایی، بوینه هماری                  و لا دوس مچم و سر سواری
معنی: کبیر کوه تکه تکه شوی،هموار شوی، چون من سواره پیش دوستم می روم.
هر صو هر سحر ، بانگ خروسان              شوره تلمیت بار، تازه عروسان
معنی: هر صبح و هنگام سحر ، بانگ خروسان، صدای پای کاروان تازه عروسان…
دمه کت قوطی، آوو حوری منه                 دسه کت بالشت ژیر سری منه
معنی: دهانت لیوان آبخوری ماست، و دستت نیز تکه گاه و پناه سر ماست.
دم قن دنو قن، لو شکرینم                      آفرین ژ دوس ، صد آفرینم
معنی: دهان و دندان قند، لب چون شکرم، آفرین و صد آفرین بر تو باد ای دوست.
ژیر سریت نی بو ، ژیر پاییت له بو             ژ مال ژ دنیا ، هر ژنت خاص بو
معنی: تکیه گاه سرت از نی و تشک خوابت گلیم باشد ، و از دارایی دنیا تنها همسرت نیک باشد.
و در ماله کت ساتی بنیشم                   هر کس بپرسه، بوشم درویشم
معنی: دم در خانه ات ساعتی بنشینم ، هر کس پرسید: بگویم درویشم
ایواره گونی، گاو گاو بنونی                     ار تو دلت بو ، کسی چه ژونی
معنی: در هنگام غروب که گاوها را می بندند، اگر تو بخواهی، هیچ کس چیزی نمی داند.
هر مای هر مچی ، له براوورم               آخر دووارون ، مارینه سرم
معنی: همواره می آیی و می روی در برابر من ، می ترسم آخر مرا گرفتار مصیبتی نمایی!
صد دوس بگرم، هر تو یارمی                 هر تو دوسه کی ، نوو شکارمی
معنی: صد تا دوست بگیرم ،تنها تو یار من هستی و تنها نو دوست تازه بدست آورده من هستی.
دسمال دسکت بیلا دو تا بو                   یکیش اوریشم ، یکی کتان بو
معنی: بگذار دستمال دستت دو تا باشد، یکی ابریشم و دیگری کتان باشد.
دوس اول خاص ، اسکه میل سردم       ژم دلگیر بوینه ، و حرف مردم
معنی: دوست اول نیک و حالا سرد میلم، که به حرف  دیگران از من دلگیر شده ایی.
و کاردم نکوش زخمم دیاره                     مردمه موشن یه گنه کاره
معنی: مرا با کارد مزن زیرا زخم تنم پیداست و مردم گویند: این گناهکار است.
امروز چن روژه، دویره ژ یارانم                 چون زمین شور ، تشنه وارانم
معنی: امروز چند روز است که از یارانم دورم، همچون زمین شور تشنه ی بارانم.
ار دوس بزانه مه حالم چوینه                  نه زلفه میله ، نه خال و سینه
معنی: اگر دوست بداند که حال من چگونه است، نه گیسوان و نه خال بر سینه اش می گذارد.
نزانم دتی یا دسگیرونی                        قرپ قرپ کوشه کت مالم رمونی
معنی: نمی دانم دختری یا نامزد شده ایی! صدای کفش هایت خانه ام را خراب کرده است.
یه چه جنسی بی تو کردت له ور             هوا کت برزه ، نمیکیم و سر
معنی: این چه لباسی بود که تو پوشیدی!؟ هوس و آرزوی بلندی داری که حال  مرا نمی پرسی.
خوشا و کری ، گرمسیر جاشی               منزل ار منزل، دم کل همساشی
معنی: خوش به حال پسری که در گرمسیر است، منزل به منزل دهان تنگ همسایه اش است!
یه شو دیمه خواوو، خواوو دورو نیه           دسم و مل ، دوسکم بیه
معنی: یک شب خواب دیدو و خواب دروغ نیست، که دستم در گردن آن دوستم بوده .
مر من چه واتم ، تو چه شنفتی               و حرف ناکس ، تو له من کفتی
معنی: مگر من چه گفتم ، تو چه شنیدی!؟ که به حرف ناکسان از من دور افتادی!
یه شو تا و صو شم سووزانم بی              طول شایم را، دوس مهمانم بی
معنی: یک شب تا به صبح شمع سوزان بودم، طبل شادی میزدم چون دوست مهمانم بود.
بیلا هر شو بو له روژ بیزارم                     ترسم نا کسی شو بیه و کارم
معنی: بگذار همواره شب باشد، از روز بیزارم! می ترسم کسی از بد خواهان، دوستی ما را به هم بزند.
_ و یادت مایی کارد بری دسم                 دسمال آووردت بستی له دسم؟
معنی: به یادت می آید کارد دستم را برید، دستمال آوردی و دستم را بستی؟.
دسکم بگر بور و مالکت                           بکم و مهمان تنیا خالکت
معنی: دستم را بگیر و به خانه ات ببر و مرا مهمان تنها خالت کن.
اگر میلکت ، فراموشم بو                        سفیدی کفن ، بالا پوشم بو
معنی: اگر میل و دوستی تو فراموشم شود،بالا پوشم از کفن سفید باشد.
خدا خدام بی ، ژ مال بوینه در                  چار شو عروسی ، بکیشی و سر
معنی: خدا خدا می کردم تا از خانه بیرون بزنی و چادر عروس بر سر بکشی.
ا بالا برزه، ژ دویر دیاره                             یا دار حنا ، یا میخک باره
میخک بارمه، و کس نمیمه                              اری یارمه
معنی: آن بالا بلند از دورپیداست ، درخت حنا و یا میخک همراه دارد ؟ میخک همراه دارم ولی به کسی نمدهم چرا که برای یارم است.

----------

توسط سیده زینب موسوی /

تصویر: از اینستاگرام چلسرو