از رنجی که عشایر می برند ـ (بهار ۱۳۹۳)

     بهاران که از راه می رسد، طبیعت نغمه شورانگیز دیگری را سر می دهد و فصل کوچ و حرکت و رفتن نیز آغاز می شود. دراین هنگام جلوه های زیبایی از غوغای کوچ و زندگی عشایری در دامان کوه و دشت سرزمین ما نمایان می گردد. 

  بار و بنه چارپایان، آوای چوپانان، صدای ممتد گله های گوسفندان، آهنگ گام های سواران و… همه و همه از زندگی و زنده بودن و حرکت و تلاش بی پایان حکایت دارد و عشق و صمیمیت  و کار و تلاش را در یک زندگی جمعی و طبیعی به نمایش می گذارد….. 

   اما این یک روی سکه است روی دیگر آن رنج و سختی و بدبختی و بی عدالتی است که در حق آنان شده و می شود. عشایر بختیاری قرن هاست که رنج کوچ را بر خود هموار می کنند و مسیرهای طولانی را در ییلاق و قشلاق طی می کنند تا زندگی و سرزندگی و تولید و تکاپوی طبیعت را زنده نگاه دارند و نه تنها باری بر دوش کشور نبودند بلکه قرنها به رونق تولیدات دائمی کشور کمک کردند و در هنگامه جنگ ها نیز جان برکف در دفاع از کیان کشور جانفشانی ها نمودند و همواره در میدانهای گوناگون حاضر بودند.

   کوچ انتخاب آگاهانه قوم بختیاری در قرون گذشته بود تا به منابع و مراتع و طبیعت زیبا دسترسی آسان تر داشته باشد و مهمتر از آن زیر بار حکومت های جور و ستم در طول تاریخ نرود و از آزادی و آزادگی خود صیانت نماید.

    اما امروز از پس سالیان طولانی و تغیرات شگرفی که در سبک زندگی جامعه پدید آمده است زندگی کوچ نشینی با مشکلات عدیده و پیچیده ای مواجه است که لازم است مسئولان برای ایجاد تحولی در این زمینه چاره اندیشی کنند و از رنج عشایر بکاهند. متاسفانه برخی سازمانها و دستگاه های دولتی تنها به پله ای برای رسیدن به پست و مقام ها تبدیل گردیده و کارکرد آنها تنها محدود به برگزاری جشنواره ها و تفریحات و هدر دادن اعتبارات است. پله ای بر گرده عشایر مظلوم این سرزمین که با حداقل امکانات زندگی می کنند و از کمترین وسایل رفاهی تمدن امروزی بهرمند نیستند و حق آنان همواره پایمال شده است.

   آیا وقت آن نرسیده که برای حل معضلات عشایر رنج دیده چاره ای اندیشید. آیا هنوز باید در جاده های سخت گذر و پر خطر سرگردان باشند آیا هنوز بچه های عشایر که از جمله نسل های آینده ساز این مملکت هستند باید از امکانات زندگی و پیشرفت و تحصیل محروم بمانند؟  

   اگر تصور شود که زندگی عشایری به همین سبک ادامه داشته باشد برای عشایر و جامعه مفید است تفکری سخت اشتباه و سطحی نگر و ساده انگارانه است. که در اینجا برخی دلایل آن اشاره می شود:

۱ـ اسکان نیافتن عشایر و فرهم نکردن زمینه زندگی امروزی برای آنان، موجب آسیب های فراوانی در وضعیت حال و آینده آنان می شود.  بویژه فرزندان آنان با عدم اسکان مناسب از امکانات روز که حق هر شهروند در قرن حاضر است محروم می مانند و حقوق انسانی و آرمانی آنان پایمال می شود.

۲ـ در گذشته های دور زندگی عشایری با وفور نعمت در طبیعت همراه بود. دامنه کوه ها و دشت های این سرزمین سرشار از منابع غذایی گیاهی و شکار بود و بسیاری از خوانین و سران متمول بختیاری نیز همراه عشایر کوچ می کردند و عشایر اگرچه در سختی بودند ولی در برخی موارد نسبت به یکجانشینان وضعیت مناسبتری داشتند.

   اما در سالیان اخیر با تخریب مراتع، نابودی محیط زیست، خشکسالی های پی در پی و چرای بیش از حد دام ها، محدوده زندگی عشایر تنگ تر شده و با دخالت های انسانی و واگذاری طرح های مختلف، سطح مراتع و چراگاه دام های آنان نابود و عملا درآمد  عشایر از این طریق بسیار کاهش یافته است. حتی منابع آب و چشمه ساران و رودخانه ها نیز که عشایر از آنها استفاده می کردند، با ورود پساب طرح های صنعتی و تولیدی، شیلات ها و.. دچار آلودگی های خطرناک شیمیایی شده است.  ادامه این وضعیت موجب نابودی و تخریب بیش از پیش جنگل ها و مراتع و منابع طبیعی  خواهد شد  و برای عشایر نیز ثمری بجز سختی ومصیبت نخواهد داشت.

۳ـ برخی بر این باورند که زندگی عشایری به همین سبک باید ادامه یابد تا از دیدن فرهنگ اصیل بختیاری و زیبایی های زندگی عشایری لذت ببریم و این فرهنگ همچنان حفظ شود. اما به چه قیمتی! به قیمت رنج های بی شمار عشایر و نابودی آینده کودکان آنان! که با عدم امکان تحصیل مناسب، آینده آنها تباه می شود. در حالیکه می توان با راهکارهای مناسب تر جلوه های فرهنگ بختیاری را همچنان حفظ کرد. 

واگر اصرار بر کوج است باید زندگی عشایر را تامین کرد و امکانات لازم را برایشان فراهم کرد. حداقل سرپناهی برای آنان ساخت تا جای ثابتی داشته باشند در عین حال کوچ را همراه با امکانات مناسب ادامه دهند و فرزندان آنها امکانات پیشرفت داشته باشند.

۴ـ عده ای تولیدات دامی را برای ادامه این وضعیت عشایر ضروری می دانند که این هم سخن درستی نیست چراکه با نابودی مراتع و چراگاه ها، دامداری سنتی از رونق افتاده و خواهد شد. از طرفی می شود با روش ها و راهکارهای نوین و صنعتی روند تولیدات دامی عشایر ادامه یابد و حتی افزون تر گردد یا در برخی موارد ضمن ساماندهی عشایر، دامداری سنتی با شیوه بهتر ادامه یابد.

  ۵ـ برخی مسئولان عنوان می کنند. برای اسکان عشایر شهرکهای مسکونی در نظر گرفته اند اما عشایر فعلی حاضر به اسکان نیستند و خود علاقه به ادامه این وضع دارند! در پاسخ باید گفت متاسفانه اغلب شهرک هایی که برای اسکان عشایر در نظر گرفته اند از امکانات لازم مانند آب و برق و گاز  و دیگر نیازهای ضروری مانند مدرسه و درمانگاه و مراکز اشتغال و غیره برخوردار نبوده و هیچ راهکاری برای اشتغال  عشایر اسکان یافته در این روستاها وشهرکها در نظر نگرفته اند و زندگی را بر این قشر مظلوم سخت تر کرده  که تحمل این سختی را بر آن گرفتاری و بیکاری، ترجیح می دهند .

  اگر زمانی رضاه شاه با اسکان اجباری به عشایر ظلم کرد در سالهای اخیر مسئولان کشور بویژه مسئولان در استانهای خوزستان و چهارمحال و بختیاری با فراهم نکردن خانه و کاشانه، اشتغال پایدار و شهرک سازی مناسب برای اسکان و رفاه آنان، به عشایر ظلم مضاعفی  کردند!

 ۶ ـ اگر به برخی روستاهای عشایرنشین در جای جای سرزمین بختیاری سر زده شود، عمق بدبختی و مشکلات اقتصادی، درمانی و معیشتی آنان در خانه های سنگ چین شده بدون کوچکترین امکانات و وسایل ضروری مشاهده می شود. 

 اگر مسئولان هنوز اندک شعله ای از  وجدان انسانی در درونشان روشن باشد برای این وضعیت نابسامان مردم و عشایر محروم سخت تاسف می خورند و تا دیر نشده فکری خواهند کرد.   این مناظر بدبختی پس از گذشت حدود چهار دهه از انقلاب زیبنده نظام جمهوری اسلامی نیست. مصائبی که به باور ما مقصر آن مسئولان  بی درد و بی تدبیر اجرایی و اقتصادی  هستند و نهایتا  موجب  بدبینی به نظام و دولت شده اند.

۷ـ آمار دروغ: در مورد عشایر همواره شاهد ارائه آمار دروغ و فاقد اعتبار هستیم. از  ۱۰ سال پیش تاکنون مسئولان استان چهارمحال و بختیاری و خبرگزاری ها از جمله صدا وسیمای مرکز استان یک آمار واحد و بدون تغییر از عشایر را ارائه می دهند: جمعیت عشایر استان حدود ۱۴۰ یا ۱۶۰ هزار نفر،  یک و نیم میلیون راس دام! و تولید کننده  ۲۵ درصد گوشت کشور …  ساماندهی عشایر استان.. عشایر…   در این ۱۰ سال آیا این آمارهای تکراری تغییری نکرده  رفت و آمد عشایر دستخوش تغییرات نشده است.  وضعیت اسفبار عشایر و روستاهای عشایری را نمی بینند. معلوم می شود که هیچگونه آمار دقیقی در این زمینه ندارند و مطالعه و بررسی جامعی در این موارد انجام نگرفته است که در این صورت باید پرسید اعتبارات اختصاص یافته برای انجام این کار کجا رفته است؟؟

ـ  طبعا ساماندهی، اسکان و حل مشکلات عشایر و روستاهای عشایری از عهده یک اداره خارج است و همکاری عملی همه دستگاههای اجرایی را می طلبد.

امیدواریم مسئولان استانهای خوزستان و چهارمحال و بختیاری برای برون رفت از این وضعیت راهکارهای عملی درجهت ساماندهی وضعیت عشایر و اسکان سریعتر آنان ارائه نمایند و با فراهم نمودن شرایط مساعدتر برای زندگی عشایر، اندکی از مصائب و رنج های بی شمار این قشر مظلوم بکاهند. 

 کاشکی یه سال همه مالا بار بوونن کِل یَک

بنگ بکنین که بُهونانه بزنن کِل یک

شو که اَوی یه تش تنگی بزنیم منه چاله

دست یکه بگریم و جار بزنیم همه ماله

تش منه کار غم اوفتا، نیله که جا بگریم

تی یکه دی بنشینیم و گپ دل بزنیم!

ازترانه های بهمن علاالدین(مسعودبختیاری)

 
  رضابهرامی دشتکی ـ بهار ۱۳۹۳ ـ  سایت سرزمین ما