آشنایی با سنگ‌نوشته تخت خاتون(تخت‌خان) - ایلام
«تخت‌خان» سنگ‌نوشته‌ای در روستای بانروشان شهرستان ایلام و مربوط به دوره قاجار است. این سنگ‌نوشته ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۹۹۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
تخت خاتون یا تخت‌خان منطقه‌ای خوش آب و هوا در مسیر ایلام به مهران و در بخش صالح‌آباد است. این منطقه به علت قرار داشتن در دامنه غربی کوه نخجیر، داشتن چشمه آب سرد و زلال، امکان شکار انواع حیوانات وحشی و تهیه هیزم درختان بلوط، مکان مطلوبی برای استراحت و تفریحگاه والیان ایلام بوده است.
تداوم استقرار خان والی و همراهانش هر سال به مدت طولانی در تخت‌خاتون که به احتمال زیاد به دلیل تعلق خاطر زیاد خان به یکی از همسرانش آنجا را " تخت‌خاتون " نامید، باعث شد که غلامرضاخان والی در سال ۱۳۲۵ هـجری قمری دستور به نگارش کتیبه بزرگ و به‌یادماندنی خود در این مکان کند.
متن کتیبه بر روی قطعه سنگی بسیار بزرگ، حجیم و مکعبی شکل و بر نمای غربی آن در ارتفاع ۵/۲ متری قرار دارد. نمای عمومی سنگ‌نوشته یک متوازی‌الاضلاع در ابعاد ۱۴۵ × ۱۹۰ سانتی‌متر است که ابتدای آن حدود دو سانتی‌متر برای ایجاد یک سطح صاف و یکنواخت تراش داده شده و آن‌گاه با تراش‌دادن مجدد، حروف و کلمات را برجسته کرده‌اند. خط کتیبه از نوع نستعلیق و با گرایش به سوی نستعلیق شکسته است که از نظر نگارش و حکاکی یکی از زیباترین کتیبه‌ها در نوع خود به شمار می‌رود.
این سنگ‌نوشته علاوه بر زیبایی خط و متن، اطلاعات فراوانی دارد و متن آن خلاصه‌ای از شجره‌نامه والیان و شرح برخی از خدمات عمرانی غلامرضا خان والی است.
قسمت‌هایی از متن سنگ‌نوشته تخت‌خان:
"هو الله تعالی
...تاریخ ولادت لرستان فیلی حسب الفرمایش جناب امیر الامراء العظام غلامرضا خان والی فتح السلطنه امیر تومان در این سنگ ثبت نمود...
...اول والی‌ها، حسین خان بن منصور العلوی عباسی، که در زمان سلطنت شاه عباس صفوی ماضی ملقب به لقب والیگری کل لرستان شده، مقبره‌ی والی مرحوم درب امامزاده واجب التعظیم «شاهنشاه» است...
... بعد امر به ساختن قلعه حسین‌آباد که مشهور به ده بالاست نمود و قلعه و حمام و باغ به معماریت حاج درویشعلی کرمانشاهی و حجاری رضاقلی و به خط مقرب الخاقان میرزا عبدالحسین خان بیک رشنویی در سنه ۱۳۲۵ قمری به اتمام رسانید. و در سنه ۱۳۱۹ قمری جناب مستطاب اجل اکرم افخم به القاب جلیل صارم السلطنه، سردار اشرف نایل گردید و در سنه ۱۳۲۵ قمری در بدو جلوس سلطنت عادل محمد علی شاه به حکمرانی صفحه طرحان برقرار و در همین تاریخ به حفر قنات سرداریه مشهور «مله بازان» به معماریت استاد حسین قضی باشی اصفهانی به اتمام و در همین تاریخ چنرشته آسمان آباد که مشهور به اشرف آباد است به اتمام رسانید..."
شماعلاوه بر نظر می توانید مطالب خود را به ایمیل (info@tezhgah.ir) یا قسمت تماس با ما بفرستید
نشر مطالب جنبه خبری و لزوما دیدگاه سایت نیست...
تخت خاتون یا تخت‌خان منطقه‌ای خوش آب و هوا در مسیر ایلام به مهران و در بخش صالح‌آباد است. این منطقه به علت قرار داشتن در دامنه غربی کوه نخجیر، داشتن چشمه آب سرد و زلال، امکان شکار انواع حیوانات وحشی و تهیه هیزم درختان بلوط، مکان مطلوبی برای استراحت و تفریحگاه والیان ایلام بوده است.
تداوم استقرار خان والی و همراهانش هر سال به مدت طولانی در تخت‌خاتون که به احتمال زیاد به دلیل تعلق خاطر زیاد خان به یکی از همسرانش آنجا را " تخت‌خاتون " نامید، باعث شد که غلامرضاخان والی در سال ۱۳۲۵ هـجری قمری دستور به نگارش کتیبه بزرگ و به‌یادماندنی خود در این مکان کند.
متن کتیبه بر روی قطعه سنگی بسیار بزرگ، حجیم و مکعبی شکل و بر نمای غربی آن در ارتفاع ۵/۲ متری قرار دارد. نمای عمومی سنگ‌نوشته یک متوازی‌الاضلاع در ابعاد ۱۴۵ × ۱۹۰ سانتی‌متر است که ابتدای آن حدود دو سانتی‌متر برای ایجاد یک سطح صاف و یکنواخت تراش داده شده و آن‌گاه با تراش‌دادن مجدد، حروف و کلمات را برجسته کرده‌اند. خط کتیبه از نوع نستعلیق و با گرایش به سوی نستعلیق شکسته است که از نظر نگارش و حکاکی یکی از زیباترین کتیبه‌ها در نوع خود به شمار می‌رود.
این سنگ‌نوشته علاوه بر زیبایی خط و متن، اطلاعات فراوانی دارد و متن آن خلاصه‌ای از شجره‌نامه والیان و شرح برخی از خدمات عمرانی غلامرضا خان والی است.
قسمت‌هایی از متن سنگ‌نوشته تخت‌خان:
"هو الله تعالی
...تاریخ ولادت لرستان فیلی حسب الفرمایش جناب امیر الامراء العظام غلامرضا خان والی فتح السلطنه امیر تومان در این سنگ ثبت نمود...
...اول والی‌ها، حسین خان بن منصور العلوی عباسی، که در زمان سلطنت شاه عباس صفوی ماضی ملقب به لقب والیگری کل لرستان شده، مقبره‌ی والی مرحوم درب امامزاده واجب التعظیم «شاهنشاه» است...
... بعد امر به ساختن قلعه حسین‌آباد که مشهور به ده بالاست نمود و قلعه و حمام و باغ به معماریت حاج درویشعلی کرمانشاهی و حجاری رضاقلی و به خط مقرب الخاقان میرزا عبدالحسین خان بیک رشنویی در سنه ۱۳۲۵ قمری به اتمام رسانید. و در سنه ۱۳۱۹ قمری جناب مستطاب اجل اکرم افخم به القاب جلیل صارم السلطنه، سردار اشرف نایل گردید و در سنه ۱۳۲۵ قمری در بدو جلوس سلطنت عادل محمد علی شاه به حکمرانی صفحه طرحان برقرار و در همین تاریخ به حفر قنات سرداریه مشهور «مله بازان» به معماریت استاد حسین قضی باشی اصفهانی به اتمام و در همین تاریخ چنرشته آسمان آباد که مشهور به اشرف آباد است به اتمام رسانید..."