وقتي سخن از لرستان تاريخي مي رود بي درنگ تقسيم بندي پيشکوه و پشتکوه خودنمايي مي کند.لرستان پشتکوه مطابق با استان ایلام کنونی است که در کنار لرستان پیشکوه که مطابق با استان کنونی لرستان است محدوده " لُر کوچک" یا "لرستان فیلی "را تشکیل می دهند.لرتباران در سرتاسر استان ایلام به استثنای شهرستان ایوان سکونت دارند و اکثریت جمعیت این استان را به خود اختصاص دادهاند.در این بحث به جای " لُرزبان"از واژه" لُرتبار"استفاده میگردد تا به خوبی همه لرتبارانی که به گویش فیلی،لکی و  یا در حال حاضر به گویش محکی سخن می گویند پوشش داده شوند.

شهرستان ایلام:

 شهر ایلام مرکز استانی به همین نام است که نام تاریخی آن لرستان پشتکوه بوده است. این شهرستان در شمال غربی استان قرار گرفته و با شهرستانهای ایوان، شیروان و چرداول، دره‌شهر و نیز مهران همسایه است. شهرستان ایلام از غرب به کشور عراق محدود می شود.این شهرستان دارای دو بخش و چهار دهستان است.بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان ایلام در سال ۱۳۸۵ برابر با ۱۹۹۵۱۹ نفر بوده است.شهر ایلام مقر والیان مقتدر لرستان پشتکوه بوده و به همین دلیل از دیر باز سکونتگاه طوایف معتبر لر بوده است.مهمترین طوایف لر تبار شهر ایلام عبارتند از:

طایفه رشنو : از ساکنان قدیمی شهر ایلامند ، که در زمان حسن خان فیلی از لرستان به پشتکوه آمدند، و به علت سواد داشتن و خط خوب به عنوان مستوفی یا کاتب در کنار والی  مشغول به دیوانی شده اند . تیره های این طایفه عبارتند از : عاشورخانی – رشنوادی ها – شیرخانی ها – اصل این طایفه از الیشتر و بالاگریوه لرستان هستند.

طایفه پیر یايی یا پیر حیاتی:از ساکنین قدیم شهر ایلام هستند که از زمان والی از لر ستان  آمده و شعبه اصلی آنها هنوز در بخش ویسیان لرستان روستای قالبی سکونت دارند.

طایفه حیدری: از زمان خان والی  از لُرستان به ایلام آمده اند و اصل آنها از جودکی های ملاوی لرستان است .

طایفه قیاسوند: از طوایف ساکن ایلامند،که از الیشتر  و خرم آباد لُرستان آمده اند .

طایفه چاغروند: از سکنه قدیم ایلامند  که قبل از ایلام از لرستان به بدره و از بدره به ایلام آمده اند.چاغروندهای ایلام از تبار چاغروندهای  خرم آباد هستند.از مشاهیر چاغروندهای خرم اباد میتوان به معین السلطنه حاکم خرم آباد که توسط رضا شاه اعدام شد و نیز شجاع السلطنه وکیل لرستان در مجلس شورای ملی اشاره کرد.

طایفه  آل زیار: شعبه ای از دلفان های لُرستان هستند . که در گذشته به ایلام آمده اند . در گرگاب – چنارپاش – ارکواز وجود دارند . سه تخمه اند : عوض علی – مهدی بگ – عزیز علی .

طایفه مسگر ها : از ساکنان قدیم ایلامند...و شغل آنها مسگری یا صفاری است . اصالتاً از رشنو ها و شوهان ها می باشند .

طایفه گرز گرزی: از طوایف بخش مرکزی شهر ایلام هستند. این طایفه نیز از لرستان (زاغه یا چگنی )به ایلام نقل مکان کرد ه اند.

طایفه بن ریزی: ساکنین بخش مرکزی ایلام هستند و بخشی  از آنها هم در صالح آباد زندگی می کنند . در اصل از لُرستان  و احتمالاً از جایدر لرستان  به ایلام نقل مکان کرده اند. بن ریزی ها در زمان والی جلو دار او بوده اند .

طایفه طولابی: طولابی از طوایف بخش مرکزی هستند . اصل این طایفه هم مثل خیلی دیگر از طوایف ایلام از لرستان آمده اند. و جزء طایفه طولابی خرم آباد هستند . تیره های آن عبارتند از : میر ناصر – سارا – اورگه – کل کل – سارگه – که میر ناصر توشمال آنها بوده است .

شهرستان آبدانان:

شهرستان آبدانان یکی از شهرستانهای حوزه جنوبی استان ایلام است.مرکز این شهرستان شهر آبدانان است. این شهرستان در جنوب شرقی استان قرار گرفته و با شهرستانهای دهلران  و دره شهر و نیز  اندیمشک در استان خوزستان و پلدختر در  استان لرستان همسایه است.این شهرستان دارای سه بخش و شش دهستان است.مردم  این شهرستان  اکثرآ" لر" و از طوایفی لرتباری مثل حیدروند،سلیورزی،سگوند،بازگیر،پیرانی،جودکی ،جابری،ما ملایی و رشنو هستند.

شهرستان  دره شهر:

شهرستان دره‌شهر یکی دیگر  از شهرستان‌های  حوزه جنوبی استان ایلام است که مرکز آن شهر دره‌شهر می‌باشد. این شهرستان در شرق استان قرار گرفته و به جز شهرستان ایوان با دیگر شهرستان‌های این استان مرز مشترک دارد. شهرستان دره‌شهر از شرق به استان لرستان محدود است. شهر تاریخی ماداکتو در نزدیکی شهر دره‌شهر واقع است. دره شهر از گذشته های دور پایتخت تابستانی ایلام باستان بوده است و اوج رونق آن در دوره ساسانیان بوده که ییلاق امرا و بزرگان بوده است.این شهر در آبرفتهای سیمره و در کنار ویرانه های شهر تاریخی سیمره و در دو سوی مسیر رودخانه دره شهر، جایی که تپه ماهورهای دامنه شمالی کبیر کوه خاتمه می یابد، قرار دارد.این شهرستان دارای سه بخش و شش دهستان است.بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان دره شهر در سال ۱۳۸۵ برابر با ۵۶۸۲۲ نفر بوده‌است .این شهرستان  به استثنای درصدی از مردم بخش بدره کاملآ  لرنشین است و طوایف لرتباری نظیر زینی وند،میر،دریکوند،قیاسوند،کولیوند،هند مینی، دوستان ،حسنوندو بیرانوند در آن سکونت دارند.

شهرستان دهلران:

شهرستان دهلران بزرگترین شهرستان‌های حوزه جنوبی  و بعد از  شهرستان ایلام دومین شهرستان بزرگ استان ایلام است. مرکز آن شهر دهلران است.در این شهرستان چهار شهر به نام‌های دهلران، پهله، میمه وموسیان قرار دارند.این شهرستان دارای سه بخش و شش دهستان است.بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان دهلران در سال ۱۳۸۵ برابر با ۶۲۲۵۶ نفر بوده است. همانطور که از اسم این شهرستان یعنی "ده لران"مشخص است ساکنان اصلی و تاریخی این شهرستان لرتباران هستند که در حال حاضر نیز اکثریت را به خود اختصاص دادهان و در کنار کردتبارن و اعرابی که به این شهرستان کوچانده شده اند زندگی مسالمت آمیزی دارند.مهمترین طایفه لرتبار این شهرستان "کاحیرده" است.علاوه بر کاحیرده سایر طوایف لرتبار :ده لران"عبارتند از:دیناروند،سگوند،بازگیر،کاوسی،ایسه وند،بالوی،کاوری ،بالوی ،سید ناصر آلی و گلال زیری.

شهرستان مهران:

شهرستان مهران از شهرستانهای مرزی استان ایلام  است. مرکز این شهرستان شهر مهران است.این شهرستان دارای سه بخش و پنج دهستان است.بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان مهران در سال ۱۳۸7 برابر با نفر بوده است.زندگی طایفه‌ای یا ایلیاتی در این شهرستان رایج است و ایل شوهان و ایل ملکشاهی در آن سکونت گزیده اند  که از این دو ایل مهم استان ایل شوهان لرتبار است.علاوه بر شوهانهای لرتبار طایفه لرتبار سوری نیز در شهرستان مهران سکونت دارند.

 شهرستان ملکشاهی:

مرکز شهرستان  ملکشاهی شهر ارکواز است. این شهرستان از شمال به کبیرکوه _از جنوب به نواحی باغسای و دره مالی در مرز عراق _ از شرق به میمه و از غرب به رود گل گل تا رضاآباد مهران منتهی میشود.شهرستان ملکشاهی شامل بخش های مرکزی و گچی می باشد.ایل لرتبار شوهان به عنوان بزرگترین  ایل لرتبار استان و یکی از پرجمعیت ترین ایلهای استان علاوه بر مهران در شهرستان ملکشاهی سکونت دارند.

منبع: وبلاگ لرستان پشتکوه